تأثیر یورش مغول بر عربی‌سرایی در ایران

در قرن‌های نخست دورة اسلامی زبان عربی با سرعت زیادی در ایران گسترش یافت و به مرور زمان به زبان سیاسی و علمی و ادبی ایران در حوزة تمدن اسلامی تبدیل شد. در این میان عدة زیادی از ایرانیان اهل ذوق و ادب به آفریدن آثار ادبی به زبان عربی پرداختند. به طوری که بازار شعر عربی در ایران به ویژه در قرن چهارم و پنجم رونقی تام و تمام گرفت. حملة مغولان به سرزمین ایران و بروز تحولات و نابسامانی‌های اجتماعی و سیاسی تأثیری شگرف بر جوانب مختلف جامعه و فرهنگ و ادبیات ایران گذاشت. این که یورش مغول و نابسامانی‌ها و تحولات اجتماعی ناشی از آن، چه پیامدهایی برای زبان و ادب عربی در ایران داشت مسئله‌ای است که این مقاله بدان پرداخته است و با تکیه بر دیدگاه‌های صاحب‌نظران و تحقیقات معاصران کوشیده است آن را تبیین نماید. بررسی انجام‌شده این واقعیت را مسجل ساخت که به همان میزان که تا پیش از حملة مغول بازار فرهنگ و دانش و ادب و از جمله ادب عربی در ایران گرم بود پس از حملة مغول به سردی گرایید؛ اما درخت ادب عربی در این مرز و بوم به کلّی نخشکید، بلکه با جان گرفتن دوبارة ادب فارسی، زبان عربی نیز به ضرورت به حیات خود ادامه داد و شاعران ایرانی که البته عمدة آنان در اصل فارسی‌سرای بودند آثار فراوانی را به زبان عربی از خویش بر جای گذاشتند